Муассисаи давлатии “Маркази ҷумҳуриявии илмии саратоншиносӣ” ВТ ва ҲИА ҶТ

Самтҳои афзалиятноки соҳаи саратоншиносии Ҷумҳурии Тоҷикистон:

• Нақшаи чорабиниҳо оид ба пешгирии ибтидоии бемориҳои саратон: гузаронидани корҳои санитарӣ-маърифатӣ дар байни аҳолӣ оид ба тарғиби тарзи ҳаёти солим, баланд бардоштани сатҳи донишҳо оид ба пешгирӣ ва мубориза бо бемориҳои саратоншиносӣ.
• Ташкили ошкор кардани омосҳо дар марҳилаҳои аввали рушди онҳо – марҳилаҳои I ва II, “in situ”.
• Масъалаҳои таҳия ва истеҳсоли доруҳои зидди омоси ватанӣ ва таъмини муассисаҳои саратоншиносӣ бо ҳаҷми зарурӣ ҳамеша муҳим боқӣ мемонанд.
• Омодагӣ ва такмили ихтисоси табибони саратоншинос, радиологҳо, кормандони миёнаи тиббӣ ва муҳандисӣ-техникӣ, инчунин омӯзиши мутахассисони умумии муассисаҳои табобатӣ-профилактикӣ оид ба баланд бардоштани донишҳои саратоншиносӣ ва такмили корҳои пешгирикунандаи зинаҳои ибтидоии тандурустӣ.

• Ниҳоят, барои татбиқ ва рушди минбаъдаи хизмати саратоншиносӣ шарти зарурӣ таъмини илмии самтҳо ва чорабиниҳои асосии он мебошад: гузаронидани таҳқиқоти асосии фундаменталӣ оид ба омӯзиши этиопатогенези афзоиши бадсифат ва таҳқиқоти амалӣ оид ба таҳия ва татбиқи усулҳои нави пешгирӣ, ташхис ва табобати бемориҳои саратоншиносӣ, татбиқи воситаҳои нави физикии таъсир ба омос.

Таърихи рушд

Оғози ташкили ёрии саратоншиносӣ ба аҳолии Тоҷикистон ба соли 1945 рост меояд, вақте ки диспансери саратоншиносии ҷумҳуриявӣ бо 50 кат ва ҳуҷраи саратоншиносӣ бо 10 кат дар ш. Ленинобод таъсис дода шуданд. Дар соли 1950 дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамагӣ 7 саратоншинос кор мекарданд; дар соли 1964 – 72 саратоншинос; дар соли 1985 – 132.

Таърихи соҳаи саратоншиносӣ бо миннатдорӣ номҳои мутахассисони пешбар, бомаҳоратро нигоҳ медорад, ки дар таҳияи масъалаҳои бемориҳои саратоншиносӣ саҳм гузоштаанд (академикон Усмонов Н.У., Мансуров Х.Х., профессорҳо Пулатов A.M., Таджиев К.П., Ҳомидов Н.Х., Асими А.С, Хоҷаев З.П., Датхоев Ю.И., Бобоходжаев М.Х., Гуломов М.Г., Исхаки Ю.Б. ва дигарон).

Бо ташаббуси А.И. Пачес, Я.Д. Раҳимов ва З.П. Хоҷаев, Вазорати тандурустии ҷумҳурӣ як қатор табибони ҷавонро барои гузаштани аспирантура дар муассисаҳои пешбари табобатии Москав фиристод: Б.П. Ахмедов, Р.С. Рубинов, Д.Р. Исмоилов, Н.У. Шодмонхоҷаев ва дигарон.

Аз соли 1965, хизмати саратоншиносиро табиби боистеъдод ва мутахассиси саратоншинос Б.П. Ахмедов роҳбарӣ мекард. Ва ӯ, ки шогирди мактаби академикон Н.Н. Блохин ва Н.Н. Трапезников буд, тавонист ба кори саратоншиносҳои ҷумҳурӣ тағйироти назаррас ворид кунад.

Таҳти роҳбарии ӯ дар он солҳо шаклҳои нави ташкили мубориза бо саратон бомуваффақият таҳия мешуданд, тадқиқоти хусусиятҳои минтақавии паҳншавии патологияи омосҳо оғоз мешуданд ва ташхиси барвақтии навъҳои нав беҳтар мешуд.

Ин ҳолатҳо доираи масъалаҳои барномавиро муайян карданд, ки имрӯз ҳам аҳамияти худро гум накардаанд. Бе идомаи тадқиқоте, ки дар он вақт оғоз шуда буданд, имрӯз саратоншиносии Ҷумҳурии Тоҷикистон наметавонист пеш равад.

Имрӯзҳо  

Бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 7 сентябри соли 2006 таҳти № 415 Маркази клиникии саратоншиносии ҷумҳуриявӣ ба Муассисаи давлатии Маркази илмии саратоншиносии Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон (МД МИС ВТ ҶТ) табдил дода шуд.

Соҳаи саратоншиносии Тоҷикистон ҳоло аз муассисаҳои зерин иборат аст:

• Муассисаи давлатии Маркази ҷумҳуриявии илмии саратоншиносии ВТ ҶТ (МД МҶИС ВТ ҶТ) (235 кат)
• Маркази саратоншиносии вилояти Суғд (110 кат)
• Маркази вилоятии саратоншиносии Кӯлоб № 1 (20 кат)
• Маркази саратоншиносии вилоятии Қӯрғонтеппа № 2 (20 кат)
• Маркази саратоншиносии вилоятии Хоруғ (25 кат)

Пойгоҳи моддӣ-техникии муассисаҳои саратоншиносии ҷумҳурӣ имкон медиҳад, ки усулҳои амиқи ташхиси беморон гузаронида шаванд. Имрӯз дар арсенали муассисаҳои табобатии ҷумҳурӣ мавҷуданд:

• маммографҳо, томографияи компютерӣ, дастгоҳҳои ултрасадоӣ бо харитасозии допплерии рангӣ, таҷҳизоти эндоскопӣ, лабораторияҳои ташхиси реаксияи занҷираи полимеразӣ (ПЦР), лабораторияҳои иммунологӣ, лабораторияҳои морфологӣ, лабораторияҳои ситологӣ, криостатҳо барои гузаронидани таҳқиқоти фаврии морфологӣ, таҷҳизоти видеоторако‑ ва лапароскопӣ.
• Дар соли 2008 бо дастгирии консорсиуми фармасевтии “Хоффманн ля Рош” дар МД МҶИС ВТ ҶТ лабораторияи иммуногистохимиявӣ кушода шуд ва таҳқиқоти иммуногистохимиявии омосҳои сина ба роҳ монда шуд.

Самтҳои тадқиқоти илмӣ:

• Метастази омосҳои бадсифат ба устухонҳо — солҳои 1970-1975.
• Метастази омосҳои бадсифати ҷойҳои асосӣ — солҳои 1975-1985.
• Генерализатсияи омосҳои бадсифат. Иммунологияи омосҳо — солҳои 1985-1993.
• Моделсозии равандҳои генерализатсияи омосҳои бадсифат бо истифода аз усулҳои математикӣ дар ЭВМ – солҳои 1993-1997.
• Саратони пӯст дар Тоҷикистон – солҳои 1998-2002.
• Равишҳои муосир ба табобати омосҳои бадсифати ҷойҳои гуногун — солҳои 2003-2008.
• Имкониятҳои ташхиси барвақтӣ ва табобати омосҳои бадсифати ҷойҳои гуногун дар Ҷумҳурии Тоҷикистон — солҳои 2009-2013.
• Равишҳои тактикӣ ба табобати ҷарроҳии саратон дар узвҳои ковокии даҳон – солҳои 2014-2018.
• Муносибкунии ташхис ва табобати саратони гардани бачадон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон – солҳои 2016-2020.

Ҳамаи тадқиқоти илмӣ дар ҳамкорӣ бо марказҳои илмӣ ва институтҳои пешбари саратоншиносии ИДМ дар доираи Ассотсиатсияи ПИТ ва марказҳои саратоншиносӣ ва радиологияи кишварҳои ИДМ ва Созишномаҳои ҳамкории илмӣ гузаронида мешаванд.